Curaçao heeft met zijn talrijke mooie koraalriffen in combinatie met schilderachtige baaien, veel duikattracties in petto. Zo is daar het imposante wrak van de Superior Producer te vinden. Ook zijn er minder bekende plaatsen, waar toch mogelijkheden bestaan om aan een rondleiding en zelfs aan een archeologische duik deel te nemen, zoals het wrak van het Hollands fregat “Alphen” uit 1778 en het Engelse stoomschip “Mediator” uit 1884,  beide gelegen in de St. Annabaai van Willemstad. Wij hebben van deze mogelijkheid dankbaar gebruik gemaakt.

Door zijn geografische ligging kwam Curaçao na de bezetting in 1634 door Johan van Walbeeck in opdracht van de West-Indische Compagnie (W.I.C.) in latere jaren steeds meer in de belangstelling door zijn prachtige, natuurlijke haven, die diep genoeg is voor grote schepen, zodat dat aanzienlijk heeft bijgedragen aan de  opbloei van Curaçao.  Curaçao vormde  een uitstekende schakel tussen de Caribische eilanden en Zuid-Amerika en  diende dan ook o.a. als overslaghaven voor producten uit Europa en Noord-Amerika. 

De Handelskade in Curaçao was de belangrijkste kade om schepen te laden en te lossen en  het was ook de plaats waarlangs de belangrijke handelsondernemingen  hun kantoren en pakhuizen hadden.

De scheepsrampen

Het fregat Alphen is gebouwd voor de Admiraliteit van Amsterdam in 1764 door bouwmeester John May of  W. van Gend op de Landswerf te Amsterdam.

Het had 36 kanonnen aan boord en een bemanning van 230 koppen. Het schip was ongeveer 140 voet lang en 38 voet breed. De bouwprijs bedroeg fl. 117.830,-.

In 1777 werd besloten een eskader naar de eilanden te zenden om de koopvaarders te convooien en de legale handel te beschermen. Dit eskader onder schout bij nacht Lodewijk graaf Van Bylandt, uit acht schepen bestaande, vertrok eind van het jaar naar Curaçao en werkte mede om paal en perk te stellen aan de zeeroof en de kaperijen, maar ook aan het tegengaan van de eigen smokkelhandel.  Op de dag van de explosie lag het fregat Alphen geankerd aan de werf van M. van der Meulen, tussen de Kleine en Groote Klip nu Kleine werf en Grote Werf genaamd.

Een Engelse kapersloep de “General Morris“ met als kapitein Robert Carter lag vóór s’Lands fregat Alphen. Dit schip had aan de oostzijde van de haven aan de werf van de heer Kruger getimmerd. Er wordt gezegd dat dit schip enkele draaibassen afvuurde en dat dit de oorzaak van de explosie was. Naast deze zijn er nog enkele andere verhalen, die de oorzaak van de explosie proberen te verklaren. Ook de Alphen had minstens 14 draaibassen aan boord,  want volgens archief gegevens : “Kapitein George Willem Hendrik Van der Feltz blaasden des morgens circa half acht uuren 14 zijner draaystukken aff”.

Op 15 september 1778 werd in de haven van Curaçao even vóór acht uur  een zware slag gehoord o.a. ook door de gezagvoerder Graaf van Bylandt  van de Princesse  Roijaal Frederica Sophia Wilhelmina,  voerende 56 Stukken Canon en 330 Koppen aan boord, dat  een scheepslengte van de Alphen af lag. Daarna hoorde hij  een veel zwaardere slag en sprong het fregat Alphen uit elkaar.

“Er volgde hierna meteen een ‘allerijselijkste’ slag”, aldus een ooggetuige in de 18e eeuw. Meer dan 200 manschappen en een aantal slaven, die voor werkzaamheden aan boord van de Alphen waren, vonden de dood. Geen der officieren bracht er het leven af.

Het schip explodeerde en zonk vlak voor de kade, waarmee het lot van de Alphen en de vele opvarenden bezegeld werd.  Van het fregat Alphen is na bijna 225 jaar niet veel over gebleven. Het fregat was een houten schip. Hoewel gebouwd van stevig eikenhout, is er na zo vele jaren van dit hout niet veel overgebleven. Tijdens de explosie is het voorschip, het boegbeeld (een leeuw) inbegrepen, op de kade terecht gekomen. Het achterschip stak nog een beetje boven water uit.  Het schip was in het midden doorgebroken. De grote en bezaansmasten en tuig lagen achterover over het hek heen, alles aan stukken en brokken.

In 1984 ging het Archeologisch en Antropologisch Instituut Nederlandse Antillen (AAINA) onder leiding van de marinebioloog en marien archeoloog Dr. Wil Nagelkerken van start met een onderzoek naar de resten van dit fregat. Veel overblijfselen, niet alleen van de Alphen maar ook van andere schepen,  bleken onderwater nog aanwezig te zijn. Zo werden 11 van de 36 kanonnen, waarmee het schip was uitgerust, gelokaliseerd. Ook werd een grote hoeveelheid   keramiek, schoenen, gereedschap, kanonskogels, flessen en botten op een diepte van 20 meter aangetroffen.

Gedurende de periode 1995-2000 werd een uitvoerige opgraving verricht van het fregat Alphen. Deze opgraving werd in de daarop volgende jaren voortgezet op kleinere schaal en met beperkte financiële middelen. Er werden op de opgravingplaats van de Alphen ongeveer 12.000 artefacten opgegraven, die echter slechts gedeeltelijk van de Alphen afkomstig zijn. Deze werden geconserveerd en beschreven.  Een deel van de gevonden artefacten zijn thans  tentoongesteld als een permanente expositie in het Curaçao Maritiem Museum, het gerestaureerde vroegere  woonhuis van admiraal Pedro Luis Brión te Scharloo in Willemstad.  De geschiedenis van Curaçao heeft veel te maken gehad met de scheepvaart. Met de opgraving van de “Alphen” is de geschiedenis  weer een stukje  rijker geworden  en openbaar gemaakt.

Dr. Wil Nagelkerken is thans bezig met het schrijven van een boek over de geschiedenis en de opgraving van het fregat Alphen.

Het stoomschip Mediator werd in 1872 door R.& J.Evans & Co gebouwd voor de rederij Hargrove, Ferguson & Co te Liverpool. Bij de doop kreeg het schip de naam DALIA.  Het was 91,53 meter lang en 10,58 meter breed. Ook had de Mediator twee masten om te kunnen zeilen. Op 5 juli 1884 werd de Mediator, beladen met luxe goederen uit Europa, na een manoeuvre fout door de Duitse Thuringia van de Hamburg-America Line geramd en verdween korte tijd later naar de bodem van de St. Annabaai.

Dr. Wil Nagelkerken ontdekte de Mediator in 1987 toen hij bezig was met de opgraving van de Alphen, die enkele honderden meters verder  noordwaarts ligt. De Mediator is nog vrij intact en gelegen op een afstand van 15 tot 30 meter van de kade op een diepte van 15 tot 18 meter. Het schip is in twee stukken gebroken. Het voorste stuk van 30 meter ligt vrij rechtop en steekt gedeeltelijk in de bodem. Het achterste gedeelte ligt onder een hoek schuin in de baai. Het middenstuk ligt deels onder het puin dat de laatste 120 jaar in de baai gestort is.

Dr. Wil Nagelkerken en zijn archeologisch duikteam zijn de enigen die van de autoriteiten hier mogen duiken. Het opgraven beperkt zich tot nu toe grotendeels tot het verwijderen van zand en puin dat op het schip ligt. De artefacten, die soms aangetroffen worden, beperken zich nog tot die op het dek aangetroffen worden,  zoals Engels whiteware, vooral borden, maar ook onderdelen van het schip zelf,  die na conservering eveneens naar het Curaçao Maritiem Museum te Scharloo in Willemstad gaan, waar ze onderdeel van de permanente expositie vormen.